Nowe możliwości dzięki European Accessibility Act i projektom dofinansowanym z Funduszy
W dobie dynamicznego rozwoju technologii, sztuczna inteligencja (SI) staje się nie tylko narzędziem innowacji, ale także sojusznikiem w tworzeniu bardziej dostępnego i równego społeczeństwa. Jednym z kluczowych obszarów, gdzie SI może przynieść wymierne korzyści, jest dostępność cyfrowa – czyli zapewnienie, że technologie i treści cyfrowe są dostępne dla wszystkich, niezależnie od ich sprawności czy ograniczeń.
Europejski Akt o Dostępności jako impuls do zmian
Wprowadzenie European Accessibility Act (EAA) to znaczący krok w kierunku włączenia społecznego i eliminacji barier cyfrowych w całej Unii Europejskiej. EAA, którego pełne wdrożenie już nas obowiązuje (od czerwca 2025 roku). Zobowiązuje dostawców usług i produktów cyfrowych – takich jak bankowość internetowa, e-commerce, e-booki, terminale biletowe czy aplikacje mobilne – do zapewnienia ich dostępności zgodnie ze wspólnymi standardami.
Akt ten stanowi ważny impuls do rozwoju technologii wspierających osoby o różnorodnych potrzebach, a sztuczna inteligencja odgrywa w tym kontekście szczególną rolę.
Jak sztuczna inteligencja wspiera dostępność?
Sztuczna inteligencja może przyczyniać się do wdrażania dostępności cyfrowej na wielu płaszczyznach:
- Automatyczne opisy alternatywne
Algorytmy rozpoznawania obrazów potrafią generować opisy alternatywne (tzw. alt text) dla grafik i zdjęć, co wspiera użytkowników korzystających z czytników ekranu.
- Rozpoznawanie mowy i synteza głosu
Systemy rozpoznawania mowy (z ang. automatic speech recognition, ASR) umożliwiają transkrypcję nagrań i spotkań, a syntezatory mowy ułatwiają osobom niewidomym lub z dysleksją korzystanie z tekstu pisanego.
- Tłumaczenia migowe i językowe
Innowacyjne systemy SI potrafią tłumaczyć tekst pisany lub mowę na język migowy w czasie rzeczywistym, pomagając w przełamywaniu barier językowych, zarówno w kontekście różnorodności językowej w UE, jak i potrzeb osób z niepełnosprawnościami komunikacyjnymi.
Dzięki wykorzystaniu modeli językowych i awatarów 3D możliwe jest generowanie naturalnych ruchów rąk i mimiki twarzy, które wiernie odwzorowują treść komunikatu. Przykładem takich projektów są badania awatar języka migowego, opracowany przez Migam.org, czyli rozwiązanie, które pozwoli zaznaczyć tekst na stronie internetowej albo wprowadzić tekst na specjalnej stronie, służącej do komunikacji i otrzymać jego tłumaczenie w języku migowym w wykonaniu awatara, którego wygląd będzie można sobie wybrać.
Sztuczna inteligencja potrafi też przekształcać teksty techniczne, urzędowe czy specjalistyczne w język łatwy do czytania i zrozumienia (ETR – Easy to Read). Jest to niezwykle przydatne dla osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi, osób uczących się języka czy seniorów. Dzięki NLP (natural language processing) SI analizuje złożoność tekstu i upraszcza go bez utraty kluczowej treści.
SI pomaga również zwiększać wielojęzyczną dostępność: algorytmy tłumaczeń maszynowych, jak DeepL czy Google Translate, są zasilane przez modele SI, które umożliwiają szybkie i coraz bardziej trafne tłumaczenia treści cyfrowych na dziesiątki języków UE. To zwiększa dostęp do informacji dla mniejszości językowych i migrantów.
- Personalizacja interfejsów
Sztuczna inteligencja może automatycznie dostosowywać środowisko cyfrowe do indywidualnych potrzeb użytkownika, tworząc spersonalizowane doświadczenia, które są bardziej dostępne i komfortowe.
Systemy SI mogą analizować sposób, w jaki dana osoba korzysta z komputera, strony internetowej czy aplikacji – np. jak długo wczytuje treści, czy używa klawiatury zamiast myszy, czy zwiększa rozmiar czcionki – i na tej podstawie dostosowywać ustawienia, dosłownie ucząc się nawyków danego użytkownika.
Na podstawie wcześniejszych interakcji, system może automatycznie włączyć tryb wysokiego kontrastu, powiększyć elementy interfejsu, zmienić schemat kolorów lub aktywować wspomagające technologie (np. syntezator mowy lub klawiaturę ekranową). W ten sposób powstają inteligentne profile dostępności.
Dla osób z autyzmem czy ADHD SI może filtrować lub ograniczać ilość bodźców na ekranie, np. eliminować animacje, redukować liczbę wyświetlanych elementów, upraszczać nawigację – wszystko po to, żeby zapobiegać przeciążeniu sensorycznemu.
Dla osób niemówiących lub z zaburzeniami mowy możliwe jest dostosowanie interfejsu do komunikatorów opartych na symbolach (np. PCS, Makaton), które SI może automatycznie tłumaczyć na tekst lub mowę.
- Weryfikacja dostępności treści
Tworzenie dostępnych stron internetowych i dokumentów wymaga znajomości wytycznych WCAG (Web Content Accessibility Guidelines), co bywa wyzwaniem dla wielu twórców contentu. Tu również z pomocą przychodzi sztuczna inteligencja.
Narzędzia oparte na SI, takie jak Microsoft Accessibility Insights czy axe-core AI, są w stanie przeprowadzać automatyczne audyty dostępności: analizują kod strony internetowej pod kątem zgodności z WCAG i wskazują błędy, np. brak odpowiednich znaczników nagłówków, nieprawidłowe opisy grafik czy zbyt niski kontrast.
W odróżnieniu od tradycyjnych walidatorów, SI może nie tylko wykrywać problemy, ale również proponować konkretne poprawki, bazując na kontekście i uczeniu maszynowym.
Systemy SI potrafią też analizować pliki PDF, Word, PowerPoint czy nawet wideo pod kątem dostępności (np. obecność napisów, transkrypcji, struktury nagłówków, użyteczności dla czytników ekranu).
Modele SI zintegrowane w środowiskach developerskich (np. Android Studio, Xcode) mogą być stosowane do weryfikacji aplikacji mobilnych, automatycznie wskazując błędy związane z dostępnością aplikacji już na etapie projektowania interfejsu.
I-D-EAA Academy, czyli projekt wspierający edukację w zakresie dostępności cyfrowej
Aby w pełni wykorzystać potencjał sztucznej inteligencji we wdrażaniu dostępności cyfrowej, w pierwszej kolejności konieczne jest powszechne kształcenie obywateli w zakresie wiedzy i świadomości z obszaru dostępności i różnorodności potrzeb użytkowników produktów cyfrowych. Właśnie to zadanie realizujemy w projekcie „I-D-EAA Academy. Dyrektywa EAA w praktyce”.
Celem głównym projektu, realizowanego w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego, jest podniesienie świadomości i kompetencji mikro, małych, średnich i dużych przedsiębiorców oraz ich pracownic i pracowników w zakresie:
- zmian w prawodawstwie krajowym związanym z implementacją Dyrektywy EAA,
- dostępności, w tym uniwersalnego projektowania.
Projekt ma charakter ogólnopolski, a zgodnie z harmonogramem projektu, rozpisanym między 1 stycznia 2025 r. a 31 grudnia 2027 r., z bezpłatnych szkoleń i doradztwa skorzysta 1150 przedsiębiorców i pracowników polskich firm.
Już teraz możesz dołączyć do projektu – na początek wystarczy umówić się na bezpłatną konsultację
Przyszłość dostępności z pomocą sztucznej inteligencji
Sztuczna inteligencja nie jest panaceum na wszystkie problemy związane z dostępnością, ale z pewnością może znacząco wspierać proces jej wdrażania. W połączeniu z regulacjami prawnymi, takimi jak European Accessibility Act, oraz szeroko zakrojoną edukacją, Europa ma szansę stać się liderem w tworzeniu bardziej dostępnego cyfrowego świata.
Warto jednak pamiętać, że technologia powinna służyć ludziom – dlatego rozwój SI musi odbywać się z udziałem samych użytkowników, zwłaszcza tych z grup narażonych na wykluczenie. Tylko wtedy będziemy mogli mówić o prawdziwie inkluzywnej transformacji cyfrowej.
Zgłoś swoją firmę do projektu: I-D-EAA Academy. Dyrektywa EAA w praktyce
Projekt „I-D-EAA Academy. Dyrektywa EAA w praktyce” oferuje kompleksowe wsparcie, które ma na celu podniesienie świadomości oraz kompetencji przedsiębiorców i ich pracowników w zakresie dostępności, projektowania uniwersalnego oraz przepisów wynikających z Dyrektywy EAA.
dr Anna Klecha
Z wykształcenia anglistka i psycholingwistka, zawodowo – edukatorka i mikroinfluencerka w obszarze inkluzywności i różnorodności. Pierwsze doświadczenia trenerskie zdobywała w pracy naukowo-dydaktycznej, prowadząc zajęcia dla studentów Wydziału Anglistyki oraz Wydziału Neofilologii UAM w Poznaniu. Następnie prowadziła szkolenia i warsztaty grupowe dla pracowników globalnych międzynarodowych firm, jak McKinsey & Company, Roche Polska, GSK czy Capgemini, specjalizując się w wystąpieniach publicznych, komunikacji biznesowej i wizualnej oraz mentoringu dla tzw. new hires. Posiada praktyczne doświadczenie w komunikacji ze zespołami reprezentującymi różne kultury i narodowości, m.in. Indie, kraje Ameryki Środkowej, Stany Zjednoczone czy Niemcy. Od 2023 r. zajmuje się tematyką DEI, szeroko rozumianej dostępności oraz różnorodności potrzeb.
